GroenLinks heeft rijke, inspirerende geschiedenis
EigenWijsGrijs verenigt een groep senioren binnen GroenLinks die wil bevorderen dat er binnen de partij aandacht is en blijft voor de waarde van ouderen voor de samenleving. De ‘boomers’ stonden aan de wieg van de partij en veel van het gedachtengoed van de partij bij de start geldt onverkort als de moeite waard om na te streven. GroenLinks heeft altijd gepleit voor een inclusieve samenleving. Toen en ook nu. EigenWijsGrijs wil voorbeelden aanreiken van mogelijke maatregelen voor een samenleving waarin groepen niet tegenover elkaar worden gezet, maar de grootste gemene deler wordt gezocht met als resultaat een ontspannen manier van leven voor allen.
Ouderen zijn onmisbaar voor de samenleving
Ouderen zijn veel meer dan “zorg”. Zij vormen het geheugen van de samenleving. Zij dragen bij aan de diversiteit en bewaken de leefbaarheid. Vanuit hun belang voor een toegankelijke openbare ruimte, passend vervoer, ontmoetingsmogelijkheden dicht bij huis, passend wonen, maar ook vanuit hun belang voor eigen regie, respect en waardigheid zijn zij impliciet een sterke katalysator om de samenleving levend te houden. Zoals een samenleving zonder kinderen een samenleving zonder toekomst is, zo is een samenleving zonder ouderen een samenleving zonder verleden. Er is in het verleden veel denkwerk verzet, met fantastische resultaten. Dat tevens een schatkist vol ideeën. Waar ouderen vaak goed de weg in weten. We hoeven het wiel niet altijd opnieuw uit te vinden.
Maatwerk
De ene oudere is de andere niet. Een 60-jarige heeft andere ervaringen en wensen dan een 80-jarige. Behalve in leeftijd onderscheiden zij zich bovendien net zo van elkaar als alle Nederlanders, in zowel sociaaleconomisch als cultureel opzicht, wat betreft identiteit en leefwijze. Een inwoner van Rotterdam of Amsterdam kijkt anders tegen de samenleving aan dan een dorpsbewoner in Zeeuws-Vlaanderen of Oost-Groningen. Om maar te zwijgen over de grote verschillen op het gebied van gezondheid. Maar er zijn wel kernpunten die voor alle ouderen nu of in de toekomst belangrijk zijn. Of voor specifieke groepen ouderen die extra steun verdienen.
Vitaliteit neemt geleidelijk af, maar de actieradius gaat in schokken achteruit
Bij ouderen denken we snel aan 80-plussers. Maar ook vitale ouderen kunnen te maken krijgen met verminderde gezondheid. Afnemend gehoor- en gezichtsvermogen, afnemende spierkracht, versleten heupen en knieën. Alles leidend tot minder deelname aan de samenleving, ook als die behoefte er nog wel is. Inmiddels heeft de gezondheidszorg passende antwoorden ontwikkeld. Staaroperaties, hoorprotheses, heup- en knieoperaties. Vroeger complexe, maar inmiddels routine kijkoperaties. Vanuit de zorg bekeken effectief en efficiënt. Maar de nasleep ervan kan de oudere confronteren met tegenslag doordat de omgeving nog niet is ingesteld op die afnemende vitaliteit. Bij een beperking aan het bewegingsapparaat wordt elke minieme oneffenheid in de stoep een risico. Dan kan de afstand tot de tram- of bushalte net te ver zijn, zeker als er haltes of lijnen worden opgeheven. Ons land is in dat opzicht niet altijd even vriendelijk voor ouderen. Wat niet betekent dat we aparte en exclusieve voorzieningen voor ouderen verlangen. Integendeel, we vinden juist dat deze voorzieningen voor alle Nederlanders van belang zijn. Al is het maar omdat vrijwel iedereen op enig moment zelf een oudere wordt. Met een goed ingerichte infrastructuur kunnen we voorkomen dat een geleidelijk afnemende vitaliteit in de praktijk de mobiliteit en actieradius in sprongen achteruitgaat.
Het belang van ouderen voor de samenleving
Nederland staat op een splitsing: richting mensen of richting markt? De coronacrisis heeft dat haarscherp duidelijk gemaakt. Worden we – nog meer - een samenleving van te onderscheiden groepen en deelbelangen, of gaan we voor een samenleving waarin dat soort onderscheiden niét worden gemaakt? Ouderen hebben als geen ander belang bij die inclusieve samenleving; met ruimte voor hun eigen ritme en behoeften. Een breed cultureel aanbod, een hoog voorzieningenniveau, een compleet aanbod van winkels in de nabijheid maakt steden en dorpen goede plekken voor ouderen om te wonen. Maar daarmee ook voor alle anderen. En omgekeerd heeft de samenleving heel veel belang bij ouderen: zij zijn door hun jarenlange ervaringen van waarde. Zij zetten zich veelal in als vrijwilliger, in de buurten, in het welzijnswerk, in de zorg of bij musea.
Waar ouderen op enig moment tegen beperkingen aanlopen moet de samenleving er ook voor hen zijn. Zorg er dus voor dat iedereen mee kan blijven doen. Dat is goed voor de ouderen en goed voor de samenleving.
Wonen
Ouderen willen doorgaans graag in hun eigen omgeving blijven wonen. Langer zelfstandig wonen lijkt daarom een belangrijk uitgangspunt, maar het vergroot ook het risico op sociaal isolement bj afnemende zelfstandige mobiliteit en actieradius. Het faciliteren van passend wonen, tijdig mogelijk maken verhuizen zonder verlies van sociaal netwerk is een overstijgend uitgangspunt. Om dat te operationaliseren zijn de volgende punten van belang:
1. Voldoende mogelijkheden voor aanpassingen en creativiteit in de oudbouw.
2. Vergemakkelijken van het ruilen van woningen zodat ouderen kunnen verhuizen naar een kleinere of beter bereikbare woning in de buurt, en daarmee ruimte creërend voor starters en jonge gezinnen;
3. Beleid voor en ondersteuning van ouderen die samen een woongroep of een geclusterd woonproject willen starten;
4. Nieuwbouwwoningen dienen voortaan altijd aanpasbaar te zijn;
5. Een expertisecentrum om innovatieve zorg-, leef- en woningaanpassingen opzetten zodat langer zelfstandig wonen een reële mogelijkheid is.
Mobiliteit en actieradius - Openbare ruimte
De geleidelijk afnemende vitaliteit leidt nu vaak tot schoksgewijze terugval van mobiliteit en daarmee van een snel krimpende actieradius. Sociaal isolement dreigt daardoor. Door een openbare ruimte en openbaar vervoer dat is ingericht op ouderen heeft voordelen voor iedereen.
6. Een toegankelijk openbare ruimte: volgens het concept van “walkable cities”. Drempelloze, autovrije en brede wandelstraten met voldoende rustpunten waardoor ouderen zich zelfstandig in hun buurt kunnen begeven;
7. Voldoende bankjes en groen;
8. Ruimte voor de wat langzamere voetganger. Met verkeerslichten die lang genoeg op groen staan, met ruimte op de stoep voor de voetganger met rollator en fietsers die rekening (moeten) houden met voetgangers;
9. De gemeenten dienen de inbreng van ouderen bij herinrichtingsplannen voor de openbare ruimte te organiseren en mee te nemen.
Vervoer
10. Stoppen met het verminderen van openbaar vervoerhaltes en -lijnen;
11. Aanvullend kleinschalig ouderenvervoer ontwikkelen, ook in de steden.
Blijven meedoen - Sociaal, welzijn en zorg
Veel Nederlanders willen ook op gevorderde leeftijd betaald of onbetaald blijven werken, maar worden daarin geremd door leeftijdsdiscriminatie of gedwongen pensionering. Dit vereist een stevige aanpak met een voorbeeldrol van de gemeenten.
12. In elke gemeenschap tot 10.000 bewoners een huiskamer voor ouderen waar zij in eigen beheer voor de ouderen activiteiten kunnen opzetten;
13. Subsidies voor “digitale community’s” zoals stadsdorpen indien zij 70-plussers kunnen werven en binden met een voor hen passend aanbod voor maaltijden, ontspanning en ontmoeting;
14. Toegankelijke zorgvoorzieningen voor ouderen;
15. Ondersteuning voor mantelzorgers: veel ouderen zorgen immers voor een zieke naaste.
16. Een deel van de ouderen in de samenleving heeft een laag inkomen. Zij kunnen niet “bijverdienen”. Ondersteuning van ouderen bij het oplossen van dreigende financiële nood is daarom zeer urgent alsmede het aanpakken van schuldenproblematiek van ouderen op een wijze die past bij hun specifieke situatie.
17. Digicafé’s waar jongeren ouderen leren “up to date” te blijven in hun deelname aan digitale netwerken en betaal-/bestelverkeer;
18. Geen marktwerking maar wel regie over de eigen zorg en dienstverlening waarin keuzes mogelijk zijn en ouderen zelf (kunnen) kiezen, bijvoorbeeld met behulp van persoonsvolgende bekostiging.
Laatste levensfase - Ethische kwesties
GroenLinks heeft qua mens- en levensvisie verschillende bronnen waaruit wordt geput. Naast liberale en socialistische bronnen, zijn er religieuze bronnen. Dat geeft ons een grote rijkdom om bij ethische kwesties die gepaard gaan met vraagstukken rond het levenseinde uit te putten. Dat betekent dat juist onze partij in staat is om deze vraagstukken vanuit een brede kijk op kwesties, die met het voortschrijden van de – medische – wetenschap zich steeds urgenter opdringen. Tijdige, brede en grondige gesprekken in de partij vanuit het recht op een comfortabele laatste levensfase en een respectvol levenseinde kunnen onze volksvertegenwoordigers helpen om de vaak complexe afwegingen te kunnen maken.
19. Zeggenschap over het eigen welbevinden is cruciaal. Welbevinden kan op je 50e een heel andere invulling hebben als op je 80e. Er spelen andere afwegingen. Zo kan voor een oudere het contact met familie belangrijker zijn dan ultieme gezondheidsbescherming. Bij de corona crisis is dat zichtbaarder dan ooit geworden. Ouderen is niets gevraagd, zij werden uit beschermingsdrang voor de ziekte afgeschermd van direct contact met hun dierbaren. Juist ouderen die in een afhankelijke zorgrelatie zitten, hebben groot belang bij zeggenschap over de kwaliteit van hun leven en hun welbevinden, en moeten betrokken worden bij die afwegingen.
20. Wetgeving rond levensbeëindiging is niet makkelijk of eenduidig. Erken dat dergelijke wetgeving ook onwenselijke druk op ouderen kan leggen. Daarom moeten ouderen bij wetgeving rond levensbeëindiging een belangrijke stem krijgen. Voorkomen moet worden dat de lobby van een kleine spraakmakende groep van mondige ouderen het leven van andere ouderen nadelig bepaalt door hen voor onoplosbare dilemma’s te plaatsen en er door ongewenste sociale druk kan ontstaan.
Grijs mag zichtbaar zijn - Uitstraling, campagne
Het risico in een vergrijzende samenleving voor een partij met een jong imago, is dat kennis over ouderen en hun noden verdwijnt en dat de partij daarmee niet in beeld komt bij de oudere kiezer. Bij de dubbele vergrijzing mist GroenLinks dan een steeds groter potentieel.
21. Ouderen moeten in de communicatie-uitingen van GroenLinks zichtbaar zijn waardoor de partij herkenbaar is als partij waar ouderen een belangrijke bijdrage aan leveren en waar het belang van ouderen vanuit het perspectief van een inclusieve samenleving in goede handen is.
22. In campagnes moeten middelen ontwikkeld worden die de sterke inzet op sociale media compenseert zodat minder digitaal vaardige burgers, waaronder ouderen, bereikt blijven worden.
23. Versterk in campagne uitingen de intergenerationele solidariteit; laat zien dat ouderen voor jongeren opkomen zoals op de woningmarkt, in de strijd voor het klimaat. Laat zien dat jongeren voor ouderen opkomen door bij te dragen aan een goede ouderenzorg, door inzet op inclusieve sociale activiteiten.
In gesprek met elkaar
De actieve GroenLinksers die dit manifest hebben opgesteld willen graag dat binnen GroenLinks op alle niveaus het gesprek wordt gevoerd over de noodzaak van een inclusieve samenleving vanuit het perspectief van ouderen. Vanuit het belang van de ouderen en vanuit het belang van de samenleving. En dat doordacht wordt wat dat betekent voor de inrichting van de samenleving op lokaal en landelijk niveau, ook vanuit het perspectief van lhbti+-ouderen, ouderen met een migrantenachtergrond, ouderen op een minimumniveau.
Onze strijd is geen generatiestrijd, maar een klassen- en inclusieve strijd!